Trong một quốc gia hệ thống pháp luật là vô cùng quan trọng, vừa là để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mọi người vừa là công cụ quản lý Nhà nước hữu hiệu đặc biệt ở một nước theo thể chế Xã hội chủ nghĩa như Việt Nam. Để có một hệ thống pháp luật chặt chẽ và hợp với thực tiễn thì khâu xây dựng pháp luật được coi như là mấu chốt, bằng chứng là sự ra đời của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp, hoạt động xây dựng pháp luật cần qua rất nhiều công đoạn và cũng như những hoạt động khác thị hoạt động xây dựng pháp luật chịu tác động bởi nhiều yếu tố trong đó sự tác động về mặt yếu tố xã hội như kỹ năng soạn thảo, dư luận của xã hội hay thông tin đại chúng. Luật Bạch Long xin gửi tới quý vị những bài viết về vấn đề “Các yếu tố xã hội tác động đến hoạt động xây dựng pháp luật”, Bài viết sẽ chia thành 3 phần để quý vị tiện theo dõi mà không bị dài quá.
ĐỌC THÊM:
Các yếu tố xã hội tác động đến hoạt động xây dựng pháp luật (p1)
Thủ tục đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan
Một số lưu ý khi mua bất động sản hình thành trong tương lai
Ảnh minh hoạ
- Các yếu tố xã hội tác động đến hoạt động xây dựng pháp luật gắn với Bộ luật hình sự năm 2015.
- Bộ luật hình sự năm 2015
Pháp luật hình sự là một mảng pháp luật đặc biệt quan trọng. Nhìn chung, pháp luật hình sự gồm hai bộ luật lớn là Bộ luật hình sự và Bộ luật tố tụng hình sự (cùng với đó là hệ thống các văn bản dưới luật nhằm hướng dẫn, chi tiết, sửa đổi, bổ sung các quy định của hai bộ luật trên).
Ngày 27 tháng 11 năm 2015, Quốc Hội ban hành Bộ luật Hình sự năm 2015, theo đó, Bộ luật sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2016 chấm dứt sự tồn tại của BLHS năm 1999. Tuy nhiên, ngay sau khi ban hành, văn bản này vướng phải vô vàn các ý kiến phản hồi tiêu cực, nhận được kiến nghị về nhiều sai xót, nhiều điểm chưa hợp lý nên đã hoãn thi hành. Đến ngày 20 tháng 6 năm 2017, Luật số 12/2017/QH14 về sửa đổi bổ sung một số điều của BLHS năm 2015 được ban hành.
Đây là sự kiện nổi bật của thời gian đó khi lần đầu tiên trong lịch sử, một văn bản được Quốc Hội thông qua với tỷ lệ cao lại bị sửa đổi bổ sung ngay cả khi chưa có hiệu lực thi hành. Đây là hồi chuông cảnh báo khiến nhiều người không khỏi hoài nghi khi đặt dấu ? về chất lượng của hoạt động xây dựng pháp luật ở nước ta hiện nay.
BLHS là văn bản trong đó ghi nhận các quy phạm pháp luật về chủ thể, điều kiện, cấu thành, hình phạt các hành vi được coi là nguy hiểm cho xã hội đến mức phải coi chúng là tội phạm. Người nào thực hiện hành vi thõa mãn cấu thành mà nó đã quy định thì đó là người phạm tội. Tuy nhiên, để tuyên một người là có tội, ngoài BLHS, BLTTHS là văn bản luật hình thức cũng là một văn bản quan trọng.
- Các yếu tố xã hội tác động đến hoạt động xây dựng pháp luật gắn với Bộ luật hình sự năm 2015.
Thực tế, có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xây dựng pháp luật, tuy nhiên trong bài em xin phép đề cấp đến một số yếu tố xã hội có ảnh hưởng đến đến hoạt động này để liên hệ với quá trình xây dựng BLHS năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.
- Kỹ năng soạn thảo các dự án luật.
Thực tế cho thấy, việc xây dựng và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật nhất là các văn bản quy phạm pháp luật dưới luật ở nước ta trong thời gian qua mặc dù số lượng lớn nhưng còn có những hạn chế nhất định. Nhiều văn bản chồng chéo nhau có nội dung trùng lặp thiếu đồng bộ thậm chí mâu thuẫn nhau làm cho hiệu quả điều chỉnh pháp luật bị hạn chế rất nhiều. Bên cạnh đó chất lượng của các văn bản quy phạm pháp luật chưa được cao thiếu tính chặt chẽ và hiệu quả. Trình độ lập pháp chưa theo kịp sự chuyển biến nhanh chóng của thực tiễn đời sống xã hội nên đã không tiên liệu dự báo được hết những sự kiện tình huống pháp lý có thể xảy ra trong thực tế. Từ đó dẫn đến tình trạng có những quy phạm pháp luật được ban hành không phù hợp hoặc nhanh chóng trở nên lạc hậu so với đời sống xã hội không phát huy được hết hiệu lực trong thực tế cuộc sống. Chất lượng của hoạt động xây dựng pháp luật mà cụ thể là tính khả thi hiệu lực và kỹ năng soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật được ban hành phụ thuộc rất nhiều vào kỹ năng soạn thảo các dự án luật vì vậy. Đây là yếu tố có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đến hoạt động xây dựng pháp luật, cụ thể:
Thứ nhất, nhận thức của các chủ thể hoạt động xây dựng pháp luật về tầm quan trọng sự cần thiết của văn bản pháp luật cần xây dựng ban hành. Sự nhận thức đúng đắn dù đủ hay mở nhạc nửa vời sẽ quy định thái độ tích cực hay tiêu cực sự hăng hái nhiệt tình hay thờ ơ lãnh đạo của các chủ thể khi tham gia vào các hoạt động xây dựng pháp luật. Đến lượt mình sự nhận thức này tác động đến kỹ năng soạn thảo và chất lượng của các văn bản pháp luật được ban hành. Liên hệ với Bộ luật Hình sự năm 2015, tại sao khi vừa ban hành lại có đến hàng nghìn ý kiến phát hiện những sai sót. Đặc biệt những ý kiến này có thể đến từ những người bình thường, không có nhiều chuyên môn. Điều này cho thấy đây là những sai sót được thể hiện rõ ràng, nhưng tại sao Quốc Hội với những đại biểu có hiểu biết và chuyên môn lại thông qua một dự án như vậy. Lý do để giải thích cho việc này là nhận thức của các chủ thể đối với hoạt động này còn thờ ơ, chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm, chưa đặt tâm huyết của mình vào quá trình xây dựng, thẩm định văn bản dự thảo.
Thứ hai, trình độ hiểu biết xã hội, am hiểu nhất định của các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng pháp luật về lĩnh vực quan hệ xã hội đang cần có pháp luật điều chỉnh có tác động rất quan trọng. Nếu các chủ thể có được sự hiểu biết đầy đủ sâu sắc về các mặt các lĩnh vực cụ thể của lĩnh vực quan hệ xã hội đang cần đến pháp luật từ tình trạng thực tế nguyên nhân phát sinh tồn tại của các vấn đề cho đến các nhân tố văn hóa- xã hội đã tác động đến vấn đề đó thì họ sẽ đưa ra các quy phạm, các chuẩn mực pháp luật sát với thực tế, dự liệu được những khả năng tình huống có thể phát sinh trong tương lai mà đưa ra những quy phạm pháp luật đón trước. Ngược lại sự hiểu biết hời hợt, nông cạn là nguyên nhân làm cho văn bản pháp luật có thể bị xa rời thực tiễn không phát huy được tác dụng trong điều chỉnh các quan hệ xã hội. Đối với việc đi trước đón đầu trong xây dựng pháp luật, nước ta vẫn đang thực hiện một cách thụ động và không hiệu quả. Trong Bộ luật hình sự 2015, hai điểm mới rõ rệt so với BLHS 1999 đó là đưa pháp nhân vào là chủ thể của tội phạm và việc giảm các hình phạt tử hình. Đây được coi là những điểm mới rất tiến bộ và phù hợp với xu thế. Tuy nhiên, việc này đã được nhiều nước trên thế giới áp dụng từ lâu trong khi chúng ta chỉ mới thực hiện được vài năm trở lại đây.
Thứ ba, tri thức hiểu biết pháp luật về ý thức pháp luật của chủ thể tham gia xây dựng pháp luật là yếu tố tác động mạnh mẽ đến chất lượng văn bản pháp luật được ban hành. Nó là cơ sở để các chủ thể nêu lên sáng kiến luật phân tích hình thức nội dung cấu trúc của các dự thảo quy phạm pháp luật đã hợp lý chưa chỉ ra hợp hiến hay chưa hợp hiến. Sự trùng lặp hay không trùng lặp với những văn bản đã được ban hành đã bao quát được hết khả năng hay còn bộc lộ những sơ hở nào đó. Những điểm này khi được chú trọng xem xét trong quá trình soạn thảo dự án luật xảy ra đời văn bản pháp luật tốt có chất lượng cao ngược lại sự chồng chéo thiếu đồng bộ là chuyện có thể nhìn thấy được. Đối với việc ban hành BLHS 2015, mặc dù không có sự trùng lặp với các bộ luật, luật khác do tính chất đặc thù của nó, nhưng BLHS 2015 lại vướng vào một hạn chế là lặp lại những quy định đã được bãi bỏ và khoác lên nó một bộ áo mới. Ví dụ như, BLHS 2015 bãi bỏ tội kinh doanh trái phép nhưng lại xuất hiện tội “cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông”. Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, tội “kinh doanh trái phép” đã được bãi bỏ là một tín hiệu mừng cho cộng đồng doanh nghiệp nhưng với sự ra đời của điều 292 thì tội “kinh doanh trái phép” lại có cơ hội xuất hiện trở lại. Không những thế, điều 292 còn là rào cản khiến cho nhiều doanh nghiệp e ngại khi khởi nghiệp. Trong khi đó, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo chọn năm 2016 là năm quốc gia khởi nghiệp. Chính phủ đã và đang có nhiều giải pháp loại bỏ các rào cản để tạo mọi điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp làm ăn.
Thứ tư, hoạt động của cơ quan chuẩn bị soạn thảo cơ quan chuyên trách soạn thảo và cơ quan tham gia phối hợp cùng có tác động không nhỏ đến chất lượng văn bản dự thảo luật. Về nguyên tắc cơ quan chuyên trách phải hoạt động độc lập thì mới đảm bảo tính khách quan vô tư của các quy phạm pháp luật tránh tình trạng vừa đá bóng vừa thổi còi. Sự tham gia ý kiến của các cơ quan khác là rất cần thiết nhằm khắc phục sự cảm tính tùy tiện tham khảo các văn bản luật ở nước ngoài ở lĩnh vực liên quan cũng rất quan trọng nhưng cần tránh việc lập khuân máy móc vì mỗi đất nước có nền văn hóa xã hội khác nhau. Không chỉ riêng BLHS 2015 mà bất kỳ văn bản dự thảo nào cũng đều có một cơ quan chuyên trách chịu trách nhiệm soạn thảo. Việc để xuất hiện quá nhiều sai sót như vậy đương nhiên với tư cách là cơ quan soạn thảo cũng không thể tránh khỏi trách nhiệm.
Trên đây là những ý kiến của Luật Bạch Long về vấn đề “Các yếu tố xã hội tác động đến hoạt động xây dựng pháp luật”, Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ để được giải đáp:
Công ty Luật TNHH Bạch Long
Địa chỉ: số 92 Dương Quảng Hàm, Phường Quan Hoa, Quận Cầu Giấy, Hà Nội
Điện thoại: 0975.866.929
Email: luatbachlong@gmail.com
Lưu ý: Các nội dung tư vấn hoặc văn bản pháp luật được trích dẫn trên có thể đã thay đổi hoặc hết hiệu lực tại thời điểm hiện tại. Khách hàng vui lòng liên hệ với chúng tôi qua số điện thoại: 0975.866.929 để được tư vấn hỗ trợ một cách chính xác!